kutubhona

3- Дуо қилиш дегани сабабларни тарк қилиш дегани эмас. Бу нарса Аллоҳнинг Китобида ҳам, Пайғамбар с.а.в.нинг суннатларида ҳам очиқ баён қилинган. Аллоҳ Таоло айтади:

فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
(Бас, ҳақ йўлга юришлари учун (улар ҳам) Менинг (даъватимга) жавоб қилсинлар ва Менга имон келтирсинлар). Яъни, шоядки, улар дуонинг мустажоб бўлишига олиб борадиган сабабларни қилиш йўлини топсалар, шу йўлга ҳидоятлансалар.

Пайғамбар с.а.в. Бадр жангида бутун лашкарни ўз ўрнига жойлаштириб, жангга яхшилаб тайёргарликни кўриб, ундан кейин капага кириб, нусрат сўраб Аллоҳга дуо қилганлар. Шу қадар узоқ дуо қилганларки, ҳатто Абу Бакр р.а., шу қилган дуоларингизнинг бир қисми ҳам етар, эй Аллоҳнинг пайғамбари, деб юборган.56

Пайғамбар с.а.в.га Маккадан Мадинага ҳижрат қилишларига рухсат бўлгач, инсон қилиши мумкин бўлган барча нажотга олиб борувчи сабабларни қилганлар, барча эҳтиёт чораларини кўрганлар. Айни пайтда Қурайш кофирларига қарши уларни ўзидан буришини сўраб, уларнинг макридан нажот беришини сўраб, Мадинага саломат етказишини сўраб, Аллоҳга дуо қилганлар.

Пайғамбар с.а.в. шимолга, Мадина томонга қараб юриш ўрнига, жанубга қараб йўл олиб, Абу Бакр р.а. билан бирга Савр ғорига яшириндилар. Қурайшнинг қандай тадбирлар, қандай режалар тузаётганидан Абу Бакрнинг ўғли Абдурраҳмон орқали хабардор бўлиб турдилар. Макка тарафига қайтаётганларида изларини йўқотиш учун Абу Бакрнинг ғуломига ортларидан қўйларни ҳайдаб боришни тайинладилар. Пайғамбар с.а.в.ни қидириш ишлари бироз енгиллагунига қадар уч кун ғорда қолдилар. Кейин Мадинага қараб йўл олдилар. Ҳа, Пайғамбар с.а.в. сабабларнинг ҳаммасини қилдилар. Ҳолбуки, у зотнинг Мадинаи мунавварага соғ-саломат етиб боришларига ишончлари комил эди. Кофирлар яқин келиб қолганда Абу Бакр қўрқиб кетиб, эй Аллоҳнинг пайғамбари, агар улардан бири шундоқ оёғининг остига қараса, бизни кўради, деганди. Шунда Пайғамбар с.а.в.

«مَا ظَنُّكَ بِاثْنَيْنِ اللهُ ثَالِثُهُمَا»

«учинчиси Аллоҳ бўлган икки киши хусусида ўйинг қандай» дегандилар.57

فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُواْ ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا

(56) Сийрати Ибн Ҳишом: 2/626.

(57) Бухорий: 3380, 4295. Муслим: 4389. Термизий: 3021. Аҳмад: 1/4.